Rusya’nın Ukrayna İşgali Yalan Haberlerle Devam Ediyor

İlk günden itibaren sivil yerleşim yerlerini vuran Rusya, saldırılarının şiddetini daha da artırdı. Peki savaş dönemlerinde ikna konusunda daha hassas olduğumuz yalan haberlere Rusya Ukrayna arasındaki gerilimde rastlıyor muyuz?

İktidarlar; haberleri aracı olarak kullanarak, manipülasyon ve algı yönetimi çalışmalarıyla mesajlarını ileterek, toplumu yönlendirme ve yönetme amaçlarını gerçekleştirebilir, hedef kitlenin algısını etkileyebilirler. Medya, gerçekliği yeniden kurgulayarak gerçeğin yerini alabilmektedir. Özellikle savaş dönemlerinde yayılan fotoğraflar algımızı yönlendirmeye çalışmaktadırlar.

Algı yönetimine örnek olarak Facebook skandalı ve Cambridge Analytica davası verilebilir. 2014’te ABD seçmen profilini araştırmak için yapılan anketle kullanıcıların profil bilgilerinin paylaşımını kabul etmesiyle yaklaşık 50 milyon kullanıcın profil bilgilerine erişim sağlanmıştı. Bu büyük veri Cambridge Analytica adındaki veri analiz şirketine satılmıştı. Cambridge Analytica veriyi işleyerek seçmenlere Donald Trump’a oy verecekleri şekilde yönlendirerek bireysel mesajlar gönderdikleri iddia edilmişti.

Medya çalışanları yeniden kurguladıkları gerçekliği haberin içine doğrudan ya da dolaylı olarak yerleştirebilirler. Haberin işlenmesi süreci manipülasyon ve algı yönetimi açısından değerli bir yere sahiptir. Çerçeveleme kuramını literatüre kazandıran Erving Goffman, çerçevelemeyi kitlenin haberleri algılama ve zihnine yerleştirme sürecindeki anlam çerçevelerini olarak tanımlamıştır.

Geçmişten günümüze özellikle savaş durumlarında kaostan yararlanılarak başta haber fotoğrafları olmak üzere algı yönetimi yapılabilmektedir. Özellikle kaos dönemlerinde insanlar yalan haberlere inanmaya ve yaymaya daha meyillidirler. Geçmişten bir örnek olarak Mart 2003’te ABD, İngiltere ile beraber Irak’ı işgale girişti. İşgalin başlamasıyla propaganda savaşı başladı. Savaş boyunca Irak devlet televizyonu savaşın dehşetini düzenli bir biçimde dünya kamuoyuna aktardı.

Savaştan da önce gazete ve dergilerde Saddam Hüseyin’in genelde silahlı fotoğrafları kullanılmıştı. Elinde silah olmayan fotoğraflarda ise yanına ceset fotoğrafı konularak okuyucuya eli kanlı diktatör olarak yansıtılmıştır. Saddam Hüseyin’in Adolf Hitler’e benzetilen portresiyle de manipülasyon yapıldı. Saddam Hüseyin’i tanımayan savaşa dair de bir ilgisi olamayan kişilerde bile diktatör hissi uyandırdı.

Rusya Ukrayna Savaşı Neden Başladı?

Rusya ile Ukrayna'nın arası Kiev yönetiminin Avrupa Birliği (AB) ile yakınlaşması üzerine açıldı.

Rusya yanlısı olmasıyla tanınan Devlet Başkanı Viktor Yanukoviç, 2013’te AB Ortaklık Anlaşmasını belirsiz bir tarihe bırakarak Ukrayna’nın Batı’ya yönelmesini engellemeyi amaçlamıştı. Bu durum Ukrayna’daki Batı yanlıları Bağımsızlık Meydanı’nda bu kararı protesto etti ve Ukrayna’da kutuplaşmalar başladı. Protestolar zaman zaman çatışmalara dönüştü. Yaşanan olayların üzerine Yanukoviç Rusya’ya kaçtı.

Ukrayna'da Rus yanlısı ayrılıkçı gruplar, Şubat 2014'te, ağır silahlarla Donetsk ve Lugansk bölgelerindeki hükümet yanlısı birliklere saldırdı. Donetks ve Lugansk bölgeleri ile Kiev ordusunun kontrolündeki bölge arasında cephe hattı oluştu. Geçen 7 yıl içinde temas hattında zaman zaman çatışmalar yaşandı ve iki taraftan da can kayıpları oldu.

Kriz 27 Temmuz 2020'den itibaren ateşkes kararı ile 2021 senesine kadar ufak çaplı krizlere rağmen sürdürüldü. Ancak bu yıl Rus ordusunun Ukrayna sınırına askeri yığınak yapması çatışmaları yeniden artırdı.

Rusya yanlısı ayrılıkçıların 26 Mart'ta 4 Ukraynalı askeri öldürmesi bölgedeki krizi zirve noktasına çıkardı. Saldırılar karşısında Ukrayna ordusunun tedbirlerini artırması üzerine Rusyasınıra ve Kırım'a asker yığdı.

Zelenski’nin üniformalı fotoğrafının güncel olduğu iddiası

Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenski’yi askeri üniformalı gösteren fotoğraf, Zelenski’nin çatışmalarda yer aldığı ima edilerek defalarca paylaşıldı. Ancak fotoğraf 9 Nisan 2021 tarihine ait. Fotoğraf, Reuters’ın haberinde Donbass bölgesindeki Rus destekli ayrılıkçılarla yakın silahlı kuvvetlerin mevzilerini ziyaret ettiği sırada çekilmiş. Türkiye dahil birçok haber sitesi tarafından kullanılmış.

CNN Türk’te yayınlanan çatışma videosu

Henüz ateşkes sağlanmamış olduğu için çatışmalar sürerken sıcak görüntü adı altında arkası araştırılmadan görüntüler izleyicilerle paylaşılıyor. Doğrulanmadan paylaşılan haberler yanlış ve yanıltıcı olabiliyor.

CNN Türk ekranlarında gece 02.44’te Rusya Ukrayna çatışmasına ait olduğu iddiası ile bir video yayınlandı. “Yoğun bir şekilde uçaksavar atışlarının yapıldığı geceye dair sıcak bir görüntü” diye paylaşılan video, üç boyutlu video üreticisi Borisao Blois’a ait. Güncel olduğu iddia edilen video eski tarihli. Borisao Blois videoyu ilk kez Instagram hesabından 8 Ekim 2021 tarihinde paylaştı. Blois’in kullandığı etiketlerde #ww2 ve #1940s kelimeleri kullanılmış. Videoda ikinci Dünya Savaşı tasvir edilmiş.

Haber: Simgenur Karabacak